Giữ linh hồn cho tiếng khèn Mông

Ông Giàng A Sử - một trong số rất ít nghệ nhân của huyện Tủa Chùa vừa biết thổi khèn Mông lại vừa biết chế tác ra nó. Năm nay đã bước sang tuổi 80, nhưng ông Sử có đến hơn 60 năm tuổi nghề. Sinh ra và lớn lên ở vùng đất đậm chất văn hóa Mông, tâm hồn được nuôi dưỡng bằng tiếng khèn từ nhỏ nên dễ hiểu khi ông Sử đam mê và gắn bó với chiếc khèn cho đến bây giờ. Cũng như bao chàng trai Mông khác, ông Sử học thổi khèn để chứng tỏ mình là một chàng trai mạnh mẽ, cuốn hút. Nhưng để có khèn thổi, năm 17 tuổi ông đã bắt đầu học để tự chế tác ra một chiếc khèn hoàn chỉnh cho riêng mình. Chưa bao giờ nhận mình là nghệ nhân, song qua hàng chục năm tôi luyện, đôi tay chế tác của ông đã trở nên điêu luyện. Nhưng để có được chiếc khèn phát ra thứ âm thanh thực sự tâm đắc, ông phải mất đến hơn chục năm thổi hồn cho nó. Cái khó của nghề khèn là vậy, đó cũng là lý do trong 4 người con trai của ông chỉ có duy nhất 1 người học và theo được nghề. Sau gần 20 năm truyền nghề cho con, giờ đây ông Sử vẫn ở bên kèm cặp, hỗ trợ để chỉnh âm cho những chiếc khèn. Được biết, cùng với gia đình ông Sử, hiện nay trên địa bàn huyện Tủa Chùa đang khuyến khích và duy trì tốt 2 cơ sở chế tác khèn Mông, phục vụ nhu cầu không chỉ trong huyện, trong tỉnh mà nhiều vùng lân cận có đồng bào Mông sinh sống. Cùng với việc chế tác, nghệ thuật thổi khèn, múa khèn vào dịp lễ, tết và thực hiện các nghi lễ vòng đời được coi là một trong những phong tục truyền thống đặc trưng, thể hiện nét đẹp văn hóa của đồng bào Mông. Với họ, cây khèn không chỉ đơn thuần là nhạc cụ để gửi gắm, thổ lộ tâm tình; tiếng khèn được xem như sợi dây kết nối giữa cõi trần và thế giới tâm linh. Bởi quan trọng vậy, nên dẫu trải qua biết bao cuộc thiên di, thì mỗi dòng họ, gia đình vẫn tìm ra cho được một thế hệ nối truyền. Về phía những người làm văn hóa địa phương, được biết năm 2009 cũng đã xây dựng một dự án khôi phục khèn mông, bằng việc mở lớp dạy thổi và múa khèn cho lớp trẻ. Hàng năm, địa phương đã khuyến khích và duy trì tổ chức các hoạt động du xuân, ngày hội văn hóa các dân tộc, nhằm tạo sân chơi cho các thế hệ trước và sau có dịp thể hiện, giao lưu, học hỏi và phô diễn, thông qua đó gìn giữ tốt nhất các điệu khèn. Dù cuộc sống vẫn tiếp diễn, mọi thứ đổi thay mỗi ngày, thì ở mảnh đất Tủa Chùa, người Mông vẫn chơi chợ, đi nương, và những chiếc khèn gắn bó với họ từ thuở xa xưa, giờ vẫn là người bạn đồng hành trong các dịp lễ tết. Vẫn còn đó những người như ông Sử, và thế hệ đời con, đời cháu ông, vì yêu khèn mà gắn bó và chế tác ra chúng như một cách để gìn giữ giá trị cốt lõi của dân tộc mình; để mỗi ngày, ở khắp các vùng người Mông Tủa Chùa và nhiều nơi khác, chiếc khèn vẫn ngân lên những khúc du ca của núi, của rừng…